بیش از 15 هزار سال پیش در اثر رسوب‌گذاری ماسه‌های دانه‌ریز که رسوب‌های قدیمی کاسپین بودند، تالاب انزلی شکل گرفت. جایی که حالا بیش از 100 گونه گیاهی، 50 گونه از آبزیان و هزاران پرنده بومی و مهاجر در آن زندگی می‌کنند. با توجه به قدمت این تالاب، احتمالا پیش از ما، نیاکان‌مان از زیبایی و جهان پر از رمزوراز این تالاب لذت برده‌اند. بی‌شک هزاران سال است که پرندگان مهاجر از راه‌های دور، خودشان را به این تالاب رسانده‌اند و نشانی آن‌را به فرزندانشان نیز آموخته‌اند. برای همین است که تالاب زیبای انزلی خاص‌ترین تالاب ایران و یکی از مهم‌ترین تالاب‌های جهان است.
تالاب انزلی کجاست؟
این تالاب در 37 کیلومتری جنوب غربی شهر بندرانزلی و دریای خزر واقع شده است. از تهران تا تالاب انزلی حدود 370 کیلومتر راه است. این تالاب بزرگ‌ترین پناهگاه حیات‌وحش طبیعی ایران است. عمق آب آن در فصل بهار و به‌سبب بارندگی‌ها، به حدود 5 متر می‌رسد. هر چند تا قبل از تخریب دریاچه، عمق بعضی نقاط تا بیش از 20 متر و حتی بیشتر هم بوده است. در مجموع از سال 1930 به بعد که پژوش‌های دقیق‌تری بر روی تالاب انجام شد، حدود یک چهارم از وسعت تالاب، از بین رفته و در میزان شوری آب هم تغییراتی رخ داده است.
در سال 1354 تالاب دیدنی انزلی به‌عنوان زیستگاه بااهمیت برای پرندگان، به فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر پیوست.
تالاب، بندر انزلی را به دو بخش تقسیم میکند. بخش غربی درواقع همان شبه‌جزیره بندر انزلی است و تا کپورچال (روستایی از بخش مرکزی بندر انزلی) ادامه پیدا کرده است. از سوی دیگر، شبه‌جزیره‌ای به‌نام ماهروزه، کپورچال و بهمبر (روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان صومعه سرا) را از یک‌دیگر جدا کرده است.
با گذشت قرن‌ها، تالاب اکنون چهار قسمت مشخص شامل، بخش شرقی، بخشی غربی آب‌کنار، بخش مرکزی و سلکه و سیاه کشیم را شکل داده است. در مجموع 11 رود اصلی و 30 رود فرعی به تالاب می‌آیند. به همین دلیل، وضعیت آب تالاب از شیرین (در نزدیکی نهرهای فرعی) تا شور (در نزدیکی دهانه تا بندرگاه و دریا) متغیر است.
تفریح‌های تالاب انزلی
تالاب انزلی که با نام انزلی لیمان نیز شناخته می‌شود، یکی از زیباترین نقاط گردشگری طبیعی ایران است. رطوبت بالا و کیفیت عالی آب آن را به یک تالاب خاص تبدیل کرده است. این تالاب به عنوان یک پالایشگاه عمل میکند و یک توقفگاه در مسیر رودخانه‌هایی است که به دریای خزر می‌ریزند.
در نتیجه اینجا می‌توانید از گونه‌های گیاهی و جانوری بسیار خاصی عکاسی کنید. روی اسکله چوبی قدم بزنید و قایق سوار شوید. اگر در تابستان به تالاب زیبای انزلی بروید، شانس این را دارید که با قایق از میان گل‌های نیلوفر آبی بگذارید. نیلوفر آبی گیاهی است با گلبرگ‌های بسیار بزرگ، ضخیم، مدور و سبز که از آب بیرون می‌آیند. این گل‌ها روی تالاب شناورند و ریشه‌هایشان در عمق تالاب محکم شده است.
علاوه‌بر این، قایق‌ها شما را تا جزایر کوچک میان تالاب هم می‌برند. جایی که با نی‌های بلند تالابی پوشیده شده و لابه‌لای آن‌ها می‌توانید پرندگان بسیار زیبایی را ببینید. در تالاب انزلی بیش از ۳۰ تعاونی مجاز گردشگری دریایی به ارائه قایق مشغول هستند. قیمت این قایق‌ها معمولا به فصل، شلوغی و تعداد گردشگران بستگی دارد. در نتیجه اگر در اوایل بهار و اواخر زمستان به تالاب بیایید، قایق‌های ارزان‌تری پیدا می‌کنید. اما در فصل شکوفایی گل‌های تالابی، قیمت قایق در این تالاب بالاتر می‌رود.
کایکینگ
در گذشته تنها وسیله آبی که یک اسکیمو می‌توانست از آن برای عبور از قطب شمال و دریای شمال استفاده کند کایاک بود. اما امروزه از کایاک برای رویدادهای ورزشی و گذر از رودهای آرام استفاده می‌شود. در برخی از ماه‌های سال، دربخش‌های آرام تالاب انزلی می‌توانید ورزش‌های آبی جدید از جمله کایکینگ را تجربه کنید.
پرندگان تالاب انزلی
تالاب انزلی به دلیل داشتن گونه‌های مختلف پرندگان از جمله حواصیل، مرغابی ارغوانی، اردک‌ها، عقاب‌های دم سفید، قرقاول‌های پیگمی، غازها و قوها شهرت زیادی دارد. علاوه‌بر این گونه‌ها، این تالاب محل استراحت ۷۷ گونه از ۱۴۵ گونه پرنده مهاجر در ایران است. در نتیجه، انزلی در زمان‌های مشخصی میزبان علاقه‌مندان به پرنده‌نگری خواهد بود.
حیات‌وحش اطراف تالاب انزلی
تعداد پستانداران تالاب انزلی، در نتیجه برداشت بی‌رویه و از دست دادن زیستگاه‌های امن در حاشیه تالاب در حال کاهش است. با این حال هنوز هم گراز، تشی (جوجه تیغی)، راسو (جینجهانی)، آهوی آبی، شغال و گربه‌جنگلی در حوالی تالاب دیده می‌شوند.
دیگر گونه‌های جانوری تالاب انزلی
برخی دیگر از گونه‌های جانوری از جمله لاک‌پشت‌های خزری، قورباغه‌های ایرانی، مارمولک‌ها، مارها، موش‌های سیاه، سنجاب‌ها و حشراتی زیبا نیز در کنار تالاب زندگی می‌کنند.
جاذبه‌های اطراف تالاب انزلی
در کنار دیدن تالاب زیبای انزلی، خوب است زمانی را برای دیدن روستاها، جاذبه‌ها و جزایر اطراف نیز، در نظر بگیرید. در این بین دو جزیره تالاب انزلی داستان‌ها و جاذبه‌های خاصی برای دیدن و شناختن دارند. جزیره آب‌کنار، یکی از دیدنی‌های نزدیک این تالاب است. این جزیره توسط دو جاده آسفالته و همچنین جاده‌های آبی قابل دسترسی است. ساکنان گرم و صمیمی آن در باغداری، کشت تابستانه و کشت برنج کار می‌کنند. علاوه‌بر این، برخی افراد از طریق ماهیگیری امرار معاش می‌کنند. لوبیای مازندرانی و هندوانه از محصولات این روستا است.
جزیره میان پشته بزرگ و کوچک، جاذبه دیگری است که در اطراف تالاب انزلی پیدایش می‌کنید.
جزیره میان پشته که پوشیده از درختان است، در مقابل قلعه گوده واقع شده است. به دلیل تندبادهای شدید، این جزیره که تنها یک متر از دریا ارتفاع دارد، اغلب دچار سیل می‌شود. طول آن از شرق به غرب ۱۲۶۰ متر و عریض‌ترین نقطه آن در بخش شرقی ۷۶۵ متر است. یک پل اتومبیل رو که بر روی رودخانه بنا شده است؛ به عنوان حلقه اتصال بین این جزیره و شهر عمل میکند. در این جزیره کارخانه‌های قدیمی و کلبه‌های ماهیگیری متروکه را پیدا خواهید کرد.
علاوه‌بر این دو جزیره، شهر بندر انزلی و رشت نیز فاصله زیادی با تالاب انزلی ندارند. شما می‌توانید در یک برنامه ترکیبی در کنار دیدن تالاب، سری هم به نقاط گردشگری رشت و جاهای دیدنی بندر انزلی بزنید.
بهترین فصل سفر به تالاب انزلی
تالاب انزلی منطقه‌ای مرطوب و نزدیک به منابع آبی با تبخیر زیاد است. در نتیجه از اواسط بهار تا اواخر تابستان، هوا شرجی و گرم خواهد بود. با این حال ممکن است وسط تابستان، هوا خنک شود و حتی باران‌هایی زیبا هم ببارد. از سوی دیگر اگر بخواهید گل‌های تالاب انزلی را ببینید، باید تابستان از تیر تا مرداد به اینجا سفر کنید.
در پاییز و زمستان، دمای هوا افت میکند و از پوشش گیاهی نیز کاسته می‌شود. تا جایی که اگر مثلا اسفند و فروردین به تالاب بیایید، فقط می‌توانید نیزارها را ببینید و خبری از گل‌ها و خرمی تالاب نخواهد بود. اما پرندگان مهاجر بیشتری به تالاب سر می‌زنند.
البته در اکثر فصل‌های سال، قایق‌سواری در تالاب به‌راه است و با یک دوربین دوچشمی، می‌توانید پرندگان زیبای بسیاری را پیدا کنید.
مشکلات زیست‌محیطی تالاب انزلی
در کنار تمام زیبایی‌ها، تالاب با مشکلاتی نیز دست و پنجه نرم میکند. آلودگی آب و برداشت‌های بی‌رویه، از مهم‌ترین دلایلی هستند که موجب کاهش عمق تالاب و ازبین‌رفتن برخی از گونه‌ها شده‌اند. اگرچه تلاش‌هایی برای احیای تالاب در جریان است؛ اما اگر بخواهیم جان تالاب را از خشکی و آلودگی نجات دهیم، باید با برنامه دقیق‌تر و بسیار هدفمند، برای احیای آن تلاش کنیم.
سخن آخر
تالاب انزلی از زیباترین و البته مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی شمال ایران و استان گیلان است. در این تالاب گونه‌های بسیاری زندگی می‌کنند و پرندگان مهاجر هم، در مسیر کوچ؛ اغلب به آن سر می‌زنند. قایق‌سواری روی تالاب و امکان دیدن گل‌های تالابی، از جاذبه‌های گردشگری تالاب انزلی، به‌شمار می‌رود. اگر دوست دارید این تالاب را در اوج زیبایی‌اش ببینید، باید تحمل‌تان را در برابر گرما بالا ببرید و تابستان، راهی آنجا شوید.
برای سفر به تالاب انزلی، عینک آفتابی و کلاه‌تان را فراموش نکنید و به‌یاد داشته باشید که هرگز نیاید گل‌های تالاب را بچینید. چرا که این گل‌ها در این محل به‌خوبی رشد می‌کنند و با چیدن آن‌ها، فقط چند ساعت زیبا و باطراوت هستند. اما اگر دوست دارید تجربه پرورش گل نیلوفر آبی را داشته باشید، می‌توانید بذر این گل را از پایه‌های خشک و گل‌فروشی‌ها تهیه کرده و شانس‌تان را برای داشتن گل نیلوفر آبی امتحان کنید.
تالاب انزلی رفتید⁉️
تالاب انزلی، محل زندگی حدود ۲۲۰ گونه پرنده بومی و مهاجر و گونه های ارزشمندی از ماهی ها و گیاهان آبزی است.
پرندگان مهاجر از بخش های مختلف قاره آسیا، اروپا و آفریقا سالانه به تالاب انزلی سفر می‌کنند.
همچنین گونه هایی مانند پلیکان خاکستری، انواع حواصیل ها، مرغابی ها، قوها، غازها و کاکایی ها. گیاهانی همچون لاله تالابی و نیلوفرها که پناهگاه پرندگان و ماهیها محسوب می شوند و ماهی هایی چون انواع کپور، اردک ماهی و سیم ها در آن زندگی می‌کنند. این اکوسیستم زیبا و ارزشمند در نزدیکی ماست. دیدن زیبایی‌های تالاب انزلی را به همه دوستداران طبیعت توصیه می کنیم.