جزیره هرمز
هُرمُز جزیره‌ای ایرانی در خلیج فارس و در ۸ کیلومتری بندرعباس است. این جزیره بیضی‌شکل با مساحتی بالغ بر ۴۲ کیلومتر مربع در مجاورت تنگه هرمز قرار گرفته و از مقصدهای گردشگری جنوب ایران است. شهر هرمز که در شمال جزیره قرار گرفته، تنها نقطه جمعیتی جزیره است و طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۵٬۸۹۱ تن داشت.
هرمز را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می‌دانند. همین موقعیت است که آن را در طول تاریخ، از نظر راهبردی و بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساخته‌است. هرمز به مدت بیش از یک سده در اشغال پرتغالی‌ها بود که سرانجام در سال ۱۶۲۲ میلادی در دوره شاه عباس بازپس گرفته شد.
جزیره هرمز را به نام بهشت زمین‌شناسان هم می‌شناسند.
شغل اصلی مردم جزیره هرمز ماهیگیری است. با افزایش شمار گردشگران، به تدریج شمار بیشتری از اهالی جذب صنعت گردشگری می‌شوند و با ارائه خدمات اقامتی بومگردی، حمل و نقل زمینی و دریایی و تهیه غذای محلی، از گردشگران میزبانی می‌کنند.
پیشینه
اولین شواهد برای حضور انسان در جزیره چندین اثر سنگی کشف شده در سواحل شرقی جزیره است. یک پراکندگی سنگی در محلی به نام چنددرخت موجود است که به نظر یک تراس دریایی مرتفع مربوط به دوره پلیستوسن است. این سایت مجموعه سنگی دوران پارینه سنگی میانی را به همراه داشت که قدمت آن به بیش از ۴۰٬۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
هرمز نام خود را از شهر بندری مهم هرمز(هرمز کهنه ) در سرزمین اصلی ایران به دست آورده‌است. این شهر ۶۰ کیلومتر دورتر از جزیره و مرکز شاهزاده‌نشین کوچک هرمز بود. شاهزاده به ایلخانان تحت حاکمیت مغول خراج می‌داد و منبع درآمد مهمی از تجارت دریایی بود. حاکم شهر تصمیم گرفت در حدود سال ۱۳۰۰ مرکز حکومت خود را به جزیره منتقل کند تا از حملات مغول‌ها و ترک‌ها دور بماند. حاکم بعدها با ایلخانان صلح کرد.
شهر جدیدی در منتهی الیه شمالی جزیره جرون ساخته شد که چند سالی به نام هرمز نو نامیده می‌شد تا آن را از شهر قدیمی در سرزمین اصلی متمایز کند تا اینکه این هرمز کهنه به ویرانه تبدیل شد. کم‌کم نام شهر جدید برای جزیره نیز مورد استفاده قرار گرفت. این جزیره به دلیل گرما و خشکی فراوان مکان ایده‌آلی برای پایتخت نبود و نیاز داشت تا همه مواد غذایی و آب مورد نیاز اهالی از سرزمین اصلی آورده شود. با این حال، موقعیت آن به جزیره چنان درجه‌ای از امنیت را داد که توانست تا چندین قرن به یک بندر تجاری بزرگ تبدیل شود. از آنجایی که رقبای تجاری جزیره متناوباً توسط مهاجمان تخریب می‌شدند، هرمز یک مرکز قابل اعتماد و نسبتاً امن باقی ماند.
مارکوپولو در حدود سال ۱۲۹۰ در حین سفر زمینی از هرمز بازدید کرد، همانطور که در سفرنامه او توضیح داده شده‌است. ابن بطوطه نیز از جزیره و هرمز نو دیدن کرده‌است.
بازپسگیری از اشغال
اشغال جزیره هرمز توسط پرتغالی‌ها بیش از یک سده به طول انجامید. در سال ۱۶۲۲ نیروهای ایرانی به رهبری امام قلی خان با همراهی قوای انگلیس، قلعه جزیره را به مدت ده هفته محاصره کردند و با تسلیم شدن پرتغالی‌ها، هرمز را باز پس گرفتند. بازپسگیری هرمز توازن قدرت و تجارت را به کلی در خلیج فارس تغییر داد. اهمیت این واقعه و اثر گذاری آن بر تحولات منطقه و اثر آن بر افول امپراتوری پرتغال آنقدر مهم بوده که ایران این روز را روز ملی خلیج فارس نام گذاری کرد.
شاه عباس به مردم محلی منطقه بی‌اعتماد بود و علاقه‌ای به حفظ جزیره به عنوان مرکز تجاری یا پست نظامی نداشت و در عوض به توسعه بندرعباس پرداخت که در نزدیکی جزیره در سرزمین اصلی قرار داشت. بدین ترتیب هرمز رو به زوال رفت. بسیاری از ساکنان آن به صورت فصلی به مزارع و باغات خود در اطراف هرمز کهنه در سرزمین اصلی نقل مکان کردند و فقط ماهیگیران برای سکونت دائمی در آن ماندند. این جزیره به صادرات مقادیر کمی سنگ نمک و توده‌های اکسید آهن ادامه داد که به عنوان سنگ‌های بالاست برای کشتی‌های بادبانی استفاده می‌شد.
پس از دوره ای حکومت عمان در قرن نوزدهم، هرمز پیش از اینکه در سال‌های آخر قرن بیستم توسعه پیدا کند، به صورت جزیره‌ای برای سکونت ماهیگیران باقی ماند.
*خاک اخرایی مایل به قرمز در این جزیره و سواحل آن که بومیان آن را «گِلَک» می‌نامند، برای مصارف هنری و آشپزی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و گردشگران را نیز به خود جذب میکند.
ویژگی های طبیعی و گردشگری برجسته جزیره هرمز
در بدو ورود به جزیره هرمز، گردشگران شاهد خاک رنگارنگ و منحصر به‌فرد آن خواهند بود. این زمین‌های زرد، سرخ، فیروزه‌ای و نارنجی رنگ تصویری فراموش‌نشدنی را در خاطر مسافران به یادگار می‌گذارند. این همه زیبایی و شکوه در کنار دریایی فیروزه‌ای رنگ و زلال جلوه‌ای دو چندان می‌یابد.
تصویر دلفین‌هایی که در کنار قایق‌ها بالا و پایین می‌پرند از دیگر خاطراتی است که برای همیشه لبخند را بر لب گردشگران این ناحیه می‌نشاند. غواصی کردن به‌همراه لاک‌پشت‌های بزرگ یکی از جالب‌ترین تجربیات این سفر خواهد بود. کافی است به آب‌های زلال خلیج فارس چشم بدوزید تا انواع ماهیان آکواریومی و کم‌یاب را در آن مشاهده کنید.
از این‌ها گذشته، گشت‌وگذار در جزیره‌ای رسوبی با عمر چند میلیون سال به خودی خود احساس بی‌نظیری را در فرد ایجاد میکند. چادر زدن در یک ساحل ماسه‌ای نقره‌ای رنگ؛ مشاهده امواج درخشان و سرشار از فیتوپلانکتون‌ها؛ و همچنین، تماشای نور مهتاب و درخشش ستارگان در این فضای شگفت‌انگیز تجربه‌ای ناب و آرامش‌بخش است.
موارد یاد شده را در کنار تندیس‌های عظیم و دالان‌های با شکوه دره مجسمه‌ها تصور کنید! این همه تصویر زیبا را واقعا در کم‌تر مکانی می‌توان یافت. از طرف دیگر، آشنایی و معاشرت با مردمانی شاد و صمیمی و گوش سپردن به نوای دل‌انگیز سازهای بومی آنها روح آدمی را تازه میکند.
جاذبه های هرمز
*ساحل سرخ
ساحل سرخ به‌لحاظ رنگ شبیه مریخ است. اگرچه رنگ سرخ در همه قسمت‌های جزیره هرمز به چشم می‌خورد و به نمادی از جزیره هرمز تبدیل شده‌است؛ اما در ساحل سرخ و معدن خاک سرخ بسیار ملموس‌تر و پررنگ‌تر است. آب دریا در ساحل سرخ تا چند متری، قرمز رنگ دیده می‌شود و دلیل آن حل شدن موادمعدنی خاک در آب دریا است.
*دره رنگین‌کمان
شناخته‌شده‌ترین جاذبه جزیره هرمز دره رنگین‌کمان نام دارد که با بیش از هفتاد طیف رنگی متفاوت ساخته شده‌است. تنوع سنگ‌ها و کانی‌های مختلف، هرمز را به ظرفیتی بالقوه برای گردشگری زمین‌شناسانه تبدیل کرده‌است. در این دره کانی‌های سازنده سنگ‌های مختلف، در لایه‌های متفاوتی سوار برهم یا در کنار هم پیش چشم شما نقش بسته‌اند. طیف رنگ‌های زرد، سرخ، نقره‌ای و سیاه عمدتاً از ترکیبات رُسی و اکسید آهن هستند؛ در حالی که خاک‌های سفید، آبی، صورتی و خاکستری حاصل ترکیبات آتش‌فشانی‌اند که وجودشان در کنار هم به هرمز جلوه‌ای بی‌مانند بخشیده‌است.
*دره مجسمه‌ها
دره مجسمه‌ها در نزدیکی ساحل در بخش کوهستانی جنوب غربی جزیره واقع شده‌است. این دره دارای صخره‌هایی به اشکال است که هر کدام به یک حیوان، کله گوسفند، مرغ و اژدهایان مختلف تشبیه شده‌اند. در طول دره مسیر باریک‌تر می‌شود و ناگهان به پرتگاهی با حدود ۴۰ متر ارتفاع می‌رسد. منظره دره تماماً رو به خلیج فارس است.
*الهه نمک
کوه الهه نمک در واقع یک بلور نمکی بزرگ است. این کوه و غار دورن آن، طی سالیان زیاد در اثر فعالیت‌های زمین‌شناسی و فرسایش آبی و بادی شکل گرفته‌اند. کوه الهه نمک برخلاف دیگر کوه‌ها صدا را منعکس نمی‌کند. زیر کوه الهه نمک، آبی با رنگ نارنجی جریان دارد. جریان این آب به کمک پدیده‌های طبیعی دیگر، طی سال‌های زیاد سبب ظهور غار الهه نمک یا غار فیروزه‌ای در دل کوه الهه نمک شده‌اند.
*موزه دکتر نادعلیان
موزه دکتر نادعلیان که به نام موزه و گالری احمد نادعلیان نیز شناخته می‌شود، آثار احمد نادعلیان را دربر گرفته‌است. پروژه‌های هنری بوم‌شناختی او شامل حکاکی‌های صخره‌ای است و نه تنها کارهای او، بلکه همچنین کارهای زنان بومی محلی، بازمانده‌های موجودات دریایی و عروسک‌هایی ساخته شده از مواد بازیافتی در موزه او به نمایش گذاشته شده‌است.
*جنگل حرا هرمز
تنها جزیره قشم نیست که جنگل حرا دارد. جالب است بدانید در جزیره هرمز هم می‌توانید در ناحیه شمال شرقی آن، جنگل حرا این جزیره را البته در مقیاسی کوچکتر ببینید.
*خانه تاریخی جری پولاک
جری پولاک یک هنرمند و نقاش اهل جمهوری چک بوده است. این ساختمان در دوره پهلوی ساخته شده و هم اکنون جایی برای کرایه دوچرخه برای گردشگران است.
*قلعه پرتغالی های هرمز
همانطور که در بالا گفتیم، پرتغالی ها نزدیک به یک قرن در جزیره هرمز فرمانروایی می‌کردند. آنها در این جزیره یک قلعه گسترده ساختند. آنها با استفاده از سنگ‌های مرجانی این قلعه را بنا کردند و برای نمای آن از سنگ‌های سبزرنگ استفاده کردند تا قلعه را در دریای اطرافش استتار کنند. قلعه پرتغالی های هرمز، شامل یک کلیسا، سربازخانه و مقر فرماندهی بوده است. پس از خروج پرتغالی ها، مردم بومی، با تغییراتی در ساختار کلیسای قلعه، آن را تبدیل به آب انبار کردند. این آب انبار محل ذخیره آب اهالی در طول سال بوده است. به دلیل ویژگی های طراحی و جنس این آب انبار، موجودات مختلف نمی‌توانند در آن رشد کنند و آب آن به مدت طولانی سالم و زلال باقی می‌ماند. اکنون به تدریج در طول سال‌ها، رسوبات دریا پیشروی کرده است و بخش‌هایی از قلعه مانند سربازخانه، تقریبا در زیر ماسه‌های آمده از دریا مدفون شده است.
چرا بازدید از جزیره هرمز را پیشنهاد می کنیم؟
• تجربه‌ای منحصر به‌فرد در محیطی شاد و در عین حال، آرامش‌بخش
• امکان مشاهده مجموعه‌ای از زیباترین و باشکوه‌ترین جلوه‌های طبیعی ایران
• بازدید از غار مراقبه و کوه الهه نمکی
• قدم زدن در ساحل سرخ و تماشای امواجی به همین رنگ
• تفرج در کنار جویبار طلایی و زمین‌های بلورین اطراف آن
• مشاهده ساحل فرش خاکی و رنگ‌های بی‌نظیر آن
• گشت‌وگذار در دره مجسمه‌ها و بازدید از تندیس‌های طبیعی و باورنکردنی این منطقه
• خرید برخی از زیباترین محصولات صنایع دستی از قبیل، پارچه‌های سوزن‌دوزی شده، نقاب‌های زنانه و زیورآلات ساخته شده با انواع صدف
• حضور در کنار مردمان بومی و صمیمی جزیره هرمز
• خوردن خوشمزه‌ترین غذاهای محلی و دریایی
• آشنایی با فرهنگ غنی ساکنان بخش‌های جنوبی ایران
• شنا، غواصی و قایقرانی در آب‌های نیلگون خلیج فارس
• آشنایی با گونه‌های جانوری کم‌نظیر از قبیل، دلفین‌های پوزه بطری، غزال‌های ایرانی، لاک‌پشت‌های پوزه عقابی و انواع پرندگان مهاجر و دریایی
چگونه به جزیره هرمز برویم؟
مسیر هوایی را می‌توان ساده‌ترین راه برای دستیابی به جزیره هرمز دانست. این روزها، خرید اینترنتی بلیط هواپیما کار گردشگران را بسیار ساده کرده است. کافی است تلفن همراه خود را در دست گرفته و بلیط خود را به مقصد بندرعباس یا قشم رزرو کنید.
از سوی دیگر، با استفاده از قطار، اتوبوس یا خودروی شخصی و طی مسیر زمینی نیز می‌توانید به بندرعباس بروید. هرمز در فاصله ۸ کیلومتری این شهر قرار دارد. بنابراین پس از ورود به بندرعباس، با مراجعه به اسکله حقانی و با استفاده از قایق می‌توانید به این جزیره زیبا برسید. با توجه به فاصله اندک جزایر هرمز و قشم، پس از رسیدن به قشم، از طریق دریا و با طی مسیری ۵۰ دقیقه‌ای می‌توانید به هرمز برسید.