می توان گفت مهم ترین مرحله قبل از بافت هر قالی و گلیم، عمل چله کشی فرش است که به روش های مختلفی انجام می شود. در واقع بدون چله بی عیب و نقص هرگز نمی توان فرشی با کیفیت و با ظاهری مناسب ساخت.

چله کشی چیست؟

مجموعه ای از نخ هایی است که به موازات یکدیگر با استحکام کششی یکسان در جهت طولی روی قالی بافته می شوند؛ به این فرآیند چله کشی فرش می گویند.

مواد اولیه و ابزار لازم برای چله کشی

همان گونه که قالی بافی به ابزار خاصی نیاز دارد، برای این کار به ابزار خاصی مانند دار قالی، نخ چله، دفه و دفتین، آچار، متر، متر، سیخ پود کشی مداد سیاه یا ماژیک معمولی، تسمه چوبی، میخ و چکش نیاز است. بسیاری از این ابزار همان وسایلی هستند که در قالی بافی استفاده می شود و کاربرد آنها مشابه است. در ادامه به توضیح مختصری در مورد برخی از ابزارها می پردازیم.

دار قالی

دار قالی در واقع قاب فلزی یا چوبی است که فرش و قالیچه روی آن بافته می شود. فرش ها و قالیچه ها انواع و اقسام مختلفی دارند که با توجه به طرح مورد نظر می توان از بین آنها انتخاب کرد. متداول ترین دارهای قالی افقی و عمودی هستند. برای یادگیری نحوه ساخت دار قالی مطلبی در فرش پورمعمار منتشر کرده ایم که پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید.

نقشه قالی

نقشه قالی نمای قالی است که قالی باف می تواند با مطالعه آن طرح مورد نظر را اعمال کند. در چله کشی تعداد نخ های چله توسط نقشه فرش دستباف مشخص می شود، بنابراین یک چله کش حرفه ای باید مهارت کافی برای خواندن نقشه فرش را داشته باشد.

نخ چله

نخ چله نخی است که برای انجام عمل چله کشی استفاده می شود: این نخ ها معمولاً از پنبه، ابریشم یا پشم ساخته می شوند و به عنوان نقشه و شمارش فرش مورد استفاده قرار می گیرند.

ویژگی ها و خصوصیات انواع نخ چله

نخ چله یا جنس پشمی

استفاده از نخ های چله با پشم امروزه چندان رواج ندارد، بیشتر در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت، دلایل استفاده زیاد از آن در گذشته را می توان به عواملی چون در دسترس بودن، دوام و استحکام آن نسبت به سایر مواد اولیه نسبت داد. همینطور گرمازایی آن.

نخ چله از جنس پنبه

نخ پنبه ای از الیاف غوزک پنبه تولید می شود، این نخ ها با توجه به نوع کاربری و مشخصات فنی تولید می شوند. نخ هایی که به عنوان نخ های چله استفاده می شود معمولاً در 10، 20، 32 و 40 نمره تهیه می شوند و با توجه به نوع بافت یعنی درشت بافت یا ریز بافت بودن به صورت یک لایه یا چند لایه استفاده می شوند.

نخ ابریشم

نخ ابریشم توسط کارخانجات نخ ابریشم از کرم ابریشم تهیه و تولید می شود، چون نخ بسیار ریز و نرم است، عموماً برای بافتن فرش های نرم و لطیف استفاده می شود. لازم به ذکر است که این نخ ابریشمی علاوه بر ظرافت از استحکام بسیار بالایی برخوردار است.

انواع چله کشی فرش

همانطور که گفتیم مهم ترین مرحله قبل از بافت هر قالی وگلیمی، عمل چله کشی آن است، این عمل معمولاً با یکی از روش های ترکی یا فارسی انجام می شود که در زیر به شرح آن می پردازیم:

روش چله کشی ترکی

در ابتدا نباید فراموش کنیم که روش چله کشی ترکی نیازمند دو نفر است که با دقت و کیفیت لازم یک نقاشی ترکی انجام دهند. این چله کشی مستقیماً روی دار قالی کشیده می شود. در این روش ابتدا دو نخ به موازات عرض وجوه مستقیم بسته می شود، لازم به ذکر است که طول نخ ها از عرض بیشتر است، بنابراین عمل گره زدن به این صورت است که آنها را به صورت مستقیم به راحتی گره می زنند. چله بسته به فرد یا زوج بودن تعداد شیرازها نخ را از روی زاهوارها یا از زیر آن می گذراند و در مرحله بعد چله دسته جمعی نخ را یکی یکی یا از زیر آن می گذراند. به نفر دوم آورده می شود و به این ترتیب نخ را پس از اجرای آن از محل مشخص شده به نفر اول می رسانند یکی از نکات مهم در عملیات چله کشی داشتن همین کشش یکسان در تمام طول آن است.

اگر چله کشی به درستی کشیده شوند، به مرور زمان یک صلیب یا زیگزاگ در راهروها پیدا می کنند. گام بعدی در این عمل این است که چوب مهار را به جای نخ اول رد می کنیم، در نهایت قالی بافی و زنجیر بافی تمام می شود و سپس چوب هاف را به جای نخ زه بالایی قرار می گیرد.

سبک چله کشی ایرانی

برخلاف روش ترکی که مستقیماً روی دار انجام می شود، در روش فارسی ابتدا چله را روی زمین آماده می کنند و سپس به دار منتقل می کنند. این شیوه معمولا در جاهایی که فرش ها به شکل فارسی باف بافته می شوند استفاده می شود. برای اجرای این چله کشی در مرحله اول نخ چله را یک متر بیشتر از آنچه معمولا محاسبه می شود در نظر گرفته می شود، سپس از سه میله فلزی به قطر 1.5 سانتی متر و طول 1 متر استفاده می شود. میله دوم نباید از قسمت اول و سوم رد شود تا چله کشی راحت تر شود و نخ به میله اول بسته شود. و با عبور از زیر میله دوم، نخ را می چرخانند تا دور میله سوم، روی میله دوم برود و به زیر میله اول برگردد، اگر این چله کشی به درستی انجام شود، نخ های بین میله اول و دوم به صورت ضربدری ایجاد می شود.

یکی از جالب ترین و سخت ترین مراحل کار بافندگی چادر شب همین چله کشیه. 
قاسم آبادی ها به پارچه های های زیبای رنگی که این خانم ها دور کمرشون بستند چادر شب میگن، اونها دارن یکی از مراحل سخت چادر شب بافی رو که چله کشیه انجام میدن تو این مواقع همسایه ها به کمک همدیگه میان، تارهایی که باید برای بافتن چادر شب استفاده بشه آماده میشه و بعد در دستگاه بافندگی قرار می‌گیره، اینجا محله بندبن روستای قاسم آباد در استان گیلان است. 
  
Chelle keshi is the tricky part of weaving 
Chodor-Shab (a piece of clothing worn by many in Qaasem-Abad village). Women of the village are hand in hand to get the work done. At this point, they join the threads of fabric strings together to prepare them for entering the spinning jenny. These ladies have Chador-shab around their wastes while weaving Chador-shab.