روستای تاریخی خرانق در یکی از شهرستانهای استان یزد به نام اردکان قرار دارد. قلعه خرانق به دلیل داشتن خانههای دو و سه طبقه جزو منحصربه فردترین نقاط گردشگری ایران است.
یکی از مقاصد پربازدید در ایام نوروز است. اما جالب است بدانید که روستای خرانق در یزد چندان شناخته شده نیست و گردشگران ایرانی کمتر به آن سفر میکنند، در حالی که بسیار مورد توجه گردشگران اروپایی است، زیرا یکی از سازههای بزرگ خشتی ایران را در خود دارد. خرانق همان خورانق یا خورنق و به معنای محل برآمدن خورشید یا محل تولد خور است. قدمت این روستا ۴۵۰۰ سال است.
برای بازدید از خانههای خشتی و تاریخی خرانق باید به ۶۰ کیلومتری اردکان بروید و از یک ناحیه کوهستانی عبور کنید. این روستا دارای دو بخش جدید و قدیم است که جمعیت روستا در بخش جدید ساکن هستند، اما بافت تاریخی و قدیمی خرانق که مملو از خانههای خشت و گلی است پشت بافت جدید واقع شده است و کسی در آن ساکن نیست، چون فرسوده شده است. اما تا حدود ۳۰ سال پیش اهالی در این بناهای تاریخی ساکن بودند. مهمترین جاذبه روستای خرانق، همین بخش قدیمی است که به قلعه خرانق معروف است.
یشک وقتی نام منارجنبان به گوشتان میخورد اصفهان در ذهنتان پررنگ میشود، اما باید بدانید خرانق نیز علاوه بر خانههای خشتی فراوان منارجنبان دارد. منارجنبان خرانق یکی از سه منارجنبان معروف در ایران است که تکان میخورد.
منارجنبان خرانق تنها منارجنبان تمام خشتی دنیاست. منار جنبان خرانق با نوع معماری خارقالعاده خود که با زور دست به حرکت درمیآید، یکی از دیدنیترین منارجنبانهای دنیاست که روی آن هیچ کاشی کاریای به چشم نمیخورد و پیکره آن تمام خشتی است.
این منارجنبان درون قلعه و کنار مسجد قرار دارد. مناره بلند مسجد هم در ضلع شمالی صحن برپا شده و قدمت آن از خود مسجد بیشتر است. از این مناره در قدیم به عنوان فانوس خانه یا برج دیدهبانی استفاده میشده، زیرا مرتفع است. این منارجنبان سه طبقه، دو راهپله حلزونی برای رفت و برگشت دارد.
حمام تاریخی و کاروانسرای خرانق از دیگر دیدنیهای این روستاست. قدمت کاروانسرا به دوره ساسانی برمیگردد. همچنین. حمام تاریخی خرانق، بنایی قاجاری واقع در کاروانسرا و در نزدیکی کشتزار روستا است. حمام نراق به دو بخش حمام کوچک و حمام بزرگ تقسیم میشود. حمام کوچک مخصوص زنان بود و حمام بزرگ از صبح تا شب در اختیار بانوان قرار داشت و از شب تا صبح آقایان از آن استفاده میکردند.
نکته جالب در معماری بافت تاریخی خرانق این است که معبرهای باریک و سرپوشیده دارد و همین باعث میشود هنگام گشت و گذار در این مکان گرما را احساس نکنید. همچنین مسیرهای تو در توی خرانق برایتان جذاب خواهند بود. مردم از این روش برای غافلگیری دزدان و راهزنان استفاده میکردند تا حرکت آنها را کند کنند.
۸۰ خانه در این قلعه وجود دارد که بیشتر آنها دارای دو یا سه طبقه هستند. دیوارخانهها خشتی و گلی و سقفها هستند. در این خانهها مخلوط خاک و آهک برای مسطحکردن کف اتاقها، ملات کاهگل برای پوشش سطوح بیرونی ساختمانها و گچ برای تزیین دیوار اتاقها، تالارها و ایوانها به کار رفته است.