رئیس اتاق ایران مطرح کرد
فقدان نگاه عمیق به ظرفیت‌های گردشگری و سهم اندک ایران از منافع اقتصادی این صنعت
به گزارش پایگاه خبری کیش نگار نیوز و به نقل از خبرگزاری ایسنا، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: فقدان یک نگاه عمیق به ظرفیت‌های بخش گردشگری در کشور و ضعف جدی در تعریف و اجرای برنامه‌های عملیاتی برای این صنعت باعث شده به رغم برخورداری از مزیت‌های فراوان از منافع بخش گردشگری سهمی درخور عاید اقتصاد کشورمان نشود.
غلامحسین شافعی در جمع اعضای کمیسیون گردشگری و فعالان این صنعت در اتاق مشهد اظهار کرد: عرصه سیاست‌گذاری کشورمان عمدتا صنعت گردشگری را یک ظرفیت تزئینی تلقی میکند و آن را یک پتانسیل عمیق برای کمک به توسعه و تعالی اقتصاد نمی‌داند. این امر باعث شده تا سهم و نقشی که گردشگری در توسعه اقتصادی بسیاری از کشورهای جهان ایفا کرده، برای ایران محقق نشود.
وی با انتقاد از مهجور ماندن بخش گردشگری کشور در سیاست‌های حمایتی دولت‌ها، عنوان کرد: یک مصداق این بحث را می‌توان در بودجه ۱۴۰۱ مشاهده کرد. از طرفی، اگر فعالان این صنعت، امروز به رویه‌های قانونی، بروکراسی اداری، ضعف زیرساخت‌ها و عدم حمایت‌ها منتقد هستند، بخشی از آن متوجه همین نگاه غلط به این بخش است.
شافعی تاکید کرد: گردشگری را علاوه بر رویکردهای اقتصادی باید یک فرصت مغتنم برای تبادل فرهنگی تلقی کنیم، نه آنکه به چشم تهاجم فرهنگی تفسیرش کنیم. قطعا تا زمانی که این جنس نگرش‌ها اصلاح نشوند بسیاری از مسائل خرد، حل و فصل نخواهند شد.
این عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری کشور، یک دغدغه شاخص دیگر فعالان صنعت گردشگری را نبود یک متولی واحد در این بخش و پاسکاری مسئولیت‌ها در رسیدگی و حل مشکلات آن، عنوان کرد و گفت: البته چالش‌هایی از این دست به تمام بخش‌های اقتصادی قابل تعمیم است. مسئولیت‌هایی به اقتضای شرایط، میان افراد و دستگاه‌ها توزیع می‌شود اما آن فرد یا نهادی که باید پاسخگوی غایی مسائل باشد، مشخص نمی‌شود و نتیجه آن است که بخش خصوصی در روند مطالبه‌گری مستمرا میان نهادهای متولی پاس می‌خورد. این مسئله یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های فضای کسب و کار کشور به شمار می‌آید.
وی با تاکید بر اینکه زیرساخت‌های کشور برای توسعه صنعت گردشگری، به قواره ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در این بخش فراهم نیست، خاطرنشان کرد: در حوزه گردشگری سلامت، مزیت‌های فراوانی داریم، از پزشکان و کادر درمان ماهر و توانمند تا هزینه‌های مقبول در قیاس با دیگر سیستم‌های درمانی جهان، اما چطور می‌توان ایران را به عنوان یک مقصد ایده‌آل برای گردشگری سلامت تبلیغ کرد در حالی که آلودگی هوا، محصولات غذایی و کشاورزی بعضا فاقد استاندارد، حمل و نقل فرسوده و... چالش‌هایی برای سلامت مردم همین کشور به شمار می‌آیند. همه این مسائل می‌تواند نگرش بیرونی را نسبت به کیفیت و حتی پتانسیل گردشگری کشورمان، تحت‌الشعاع قرار دهد. با این اوصاف باید بپذیریم که زیرساخت‌های ما همپای ظرفیت‌هایمان توسعه نیافته‌اند و همین خود یک چالش خلق میکند.
شافعی تاکید کرد: در بخش گردشگری سلامت، همواره دغدغه جولان دلالان و سودجویان وجود داشته اما خوشحالیم که امروز تشکل‌های حرفه‌ای به این حوزه ورود کرده و تلاش دارند تا فضای موجود در این بخش را ساماندهی نموده و قانونمند سازند.
وی با اشاره به رویکرد مثبت وزارت امور خارجه و همراهی این نهاد در مشارکت‌طلبی از بخش خصوصی، از تشکیل کمیته مشترکی با حضور نمایندگان وزارتخانه‌های امور خارجه، صمت و اتاق ایران خبر داد و بستر مذکور را فرصتی برای طرح مشکلات و چاره‌جویی از آن‌ها در کمترین زمان ممکن، عنوان کرد.
رئیس پارلمان بخش خصوصی ایران، همچنین از کمیسیون گردشگری اتاق مشهد خواست تا مشکلات شاخص فعالان این حوزه را احصاء نموده و از مسیر شورای گفت‌وگو و توان اتاق ایران آن‌ها، در سطح ملی بهره بگیرند.
شافعی خاطرنشان کرد: صنعت گردشگری یک ظرفیت شاخص برای ما به شمار می‌آید تا آن نگرش‌های غلطی که محصول جوسازی‌های رسانه‌ای است را در سطح بین‌المللی، اصلاح کنیم. اغلب گردشگرانی که به کشورمان سفر می‌کنند، در تعامل با این جامعه ایرانی، تجربه بسیاری متفاوتی در قیاس با ذهنیت‌های پیشین خود دارند و آن را به هموطنان خود نیز منتقل می‌کنند. از این حیث باید هر گردشگر را یک سفیر فرهنگی تلقی کنیم و این پتانسیل ارزشمند را مغتنم بدانیم.
نبود مدیریت یکپارچه چالش عمده در حوزه گردشگری سلامت است
علی‌اکبر علیزاده‌قناد، رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این جلسه گفت: نبود مدیریت یکپارچه چالش عمده در حوزه گردشگری سلامت به شمار می‌آید و فعالان این حوزه در خلاء چنین ضرورتی، میان نهادهای مختلف پاس می‌خورند و پیگیری‌ها عمدتا با صرف زمان زیاد و نتیجه اندک همراه است.
وی عنوان کرد: عدم هماهنگی بین وزارت بهداشت و وزارت میراث فرهنگی باعث شده تا افرادی که در بخش گردشگری سلامت به مدد اخذ مجوزها، فعالیت قانونی دارند در قیاس با سودجویان، مشکلات بیشتری را تجربه کنند.
علیزاده‌قناد تعالی صنعت گردشگری را در گرو تبلیغات و بازاریابی و جذب توریست دانست و عنوان کرد: باید رسانه‌های دولتی و سفارتخانه‌های ما در اقصی نقاط جهان به این مهم کمک کنند و ظرفیت‌های گردشگری ایران را معرفی کند.
وی ادامه داد: در حال حاضر علی رغم کیفیت بالای خدمات پزشکی در ایران، درآمد و هزینه‌های این خدمات برای گردشگران خارجی ارزان است و این موضوع به واسطه تبلیغات ضعیف در این بخش است که باعث شده تا جایگاه ما در بازار منطقه در قواره داشته‌هایمان نباشد.
رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان اینکه اردن و دبی رقبای ما در این حوزه در بازار منطقه محسوب می شوند، خاطرنشان کرد: علی رغم وجود حدود هزار بیمارستان خصوصی در کشور، طبق آمار نظام پزشکی درآمد گردشگری سلامت برای ایران تنها حدود یک میلیارد دلار در سال بوده و این در حالی است که اردن با داشتن فقط ۸۰ بیمارستان خصوصی و دولتی، درآمد خود را به حدود ۴ میلیارد دلار در سال ارتقاء داده است. در دبی نیز با ایجاد شهرک‌های سلامت، بحث جذب گردشگر این حوزه به صورت جدی پیگیری می‌شود و حتی از پزشکان و کادر درمان ایرانی نیز با پرداخت حقوق بالا و تسهیلات خوب، دعوت به عمل می‌آید تا در این مراکز مشغول به کار شوند.
علیزاده‌قناد خاطرنشان کرد: گردشگری سلامت صنعت پردرآمدی است، چرا که هر مسافر حدود ۵ تا ۱۵ هزار دلار در کشور مقصد هزینه میکند و این مبلغ در ایران به طور میانگین حدود ۲ هزار دلار است که بخش عمده آن مربوط به خدمات هتلینگ و ایاب و ذهاب می‌شود.
رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی عنوان کرد: متاسفانه زیرساخت‌های تفریحی برای گردشگری سلامت در کشور ما مهیا نیست که باید برای این حوزه تدبیری اندیشید.
وی تصریح کرد: کشورهای عراق، افغانستان، آذربایجان، پاکستان، عمان، بحرین کویت، ترکمنستان و هند، بهترین گزینه‌ها برای برنامه هدف گردشگری سلامت ایران هستند. از این میان، افغانستان و عراق بیشترین گردشگران سلامت کشور ما را تشکیل می‌دهند.
صدور روادید گردشگری سلامت تسهیل شود
مژگان ثابت تیموری، عضو پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی نیز در این نشست اظهار کرد: بدنه این کمیسیون از صنوف مختلفی که هر کدام به نوعی با این حوزه در ارتباط هستند، تشکیل شده و یکی از کمیته‌های فعال آن نیز در حوزه گردشگری سلامت است که توانسته ظرفیت‌های خوبی را عملیاتی کند.
وی ادامه داد: دغدغه ما صرفا بر جذب گردشگر در حوزه سلامت و خدمات پزشکی نیست، بلکه دوره نقاهت پس از درمان‌های پزشکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید مدنظر قرار بگیرد و پتانسیل‌ها و زیرساخت‌های کافی برای آن فراهم شود.
این عضو پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی یادآور شد: این پژوهشکده مطالعاتی جدی در حوزه گردشگری سلامت داشته و از میان مولفه‌های مختلف، بحث ورود به بازاریابی گردشگری سلامت را یک ضرورت برای رشد آن می‌داند.
ثابت تیموری گفت: یکی از ضعف‌هایی که باعث شده تا پتانسیل‌های گردشگری در ایران به میزان کافی معرفی نشوند، فقدان یک بسته تبلیغاتی کارآمد است که با نگاهی به علایق و سلایق جامعه هدف، این ظرفیت‌ها را ارائه میکند. سفارتخانه‌های کشورمان بستر خوبی برای ارائه بخشی از این ظرفیت‌ها هستند، چنانکه در مراکز مشابه دیگر کشورها نیز شاهد ارائه معرفی کوچک‌ترین پتانسیل‌هایشان هستیم.
آماده هستیم تا ظرفیت رایزنان سلامت را در سفارتخانه های ایران فعال کنیم
محمد بهشتی‌منفرد، رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال و شرق کشور در بخش دیگری از این نشست اظهار کرد: تاکنون جلسات مختلفی با وزرای گردشگری و بهداشت برگزار شده است و حمایت‌های ویژه‌ای در حوزه‌های گردشگری سلامت و زیارتی در دستور کار قرار دارد. امیدواریم در آینده نزدیک نتایج برگزاری چنین جلساتی را در بخش‌های عملیاتی شاهد باشیم.
وی ادامه داد: سفر رئیس جمهوری ایران به تاجیکستان و ترکمنستان باعث شد تا مباحث کاربردی خوبی با همسایگانمان مطرح شود و قطعا بیشترین بهره‌برداری را از اثرات این سفرها، استان خراسان رضوی کسب خواهد کرد.
رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال و شرق کشور تصریح کرد: طی دو سال گذشته به دلیل شیوع کرونا با کاهش ورود گردشگر به کشور و استان مواجه بودیم و امیدواریم در آینده با کاهش این موج همه‌گیری، دوباره رونق گردشگری را در شاخه‌های مختلف آن برای خراسان رضوی و مشهد شاهد باشیم.
بهشتی‌منفرد بیان کرد: رویکرد وزارت خارجه به عنوان دستگاه سیاست خارجی در دوره فعلی تنها متمرکز بر مباحث سیاست خارجی نبوده و تعاملات اقتصادی نیز به جد در اولویت ما قرار دارد و در حد توان و اختیارات خود نیز به این موضوع کمک می‌کنیم.
وی با اشاره به اینکه پرواز کراچی - مشهد و لاهور - مشهد را هفته دیگر شاهد خواهیم بود، عنوان کرد: پرواز از عمان به مشهد نیز از مطالبات به حق بخش خصوصی بوده که تلاش داریم آن را با مقامات عمانی مطرح کنیم و در این حوزه آمادگی لازم از سوی ایران فراهم است.
بهشتی‌منفرد یادآور شد: وزارت امور خارجه هیچ‌گونه محدودیتی را برای توسعه گردشگری ایجاد نخواهد کرد و تا حد امکان به توسعه این ظرفیت کمک میکند. آماده هستیم تا در بحث استقرار رایزنان سلامت در سفارتخانه‌های ایران، همکاری لازم را به عمل آوریم.
وی گفت: نمایندگان بخش خصوصی در کشورهای هدف باید تبلیغات لازم را جهت شناسایی و معرفی جاذبه‌های گردشگری داشته باشند. بخش خصوصی مطالبات خود را به صورت مکتوب به وزارت خارجه اعلام کند، این مجموعه نیز تا حصول نتیجه قطعی، پیگیر موارد مذکور خواهد بود. لذا آمادگی همکاری کامل خود را با بخش خصوصی در حوزه گردشگری اعلام می‌کنیم.
عدم هماهنگی دستگاه‌های متولی چالش عمده صنعت گردشگری است
ناصر غفران، دبیر انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی و رئیس کمیته گردشگری سلامت اتاق بازرگانی مشهد نیز تصریح کرد: هماهنگی در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی برای حوزه گردشگری پزشکی به استناد مقررات و قوانین طرفین، تقسیم کار تخصصی هر دستگاه و جلوگیری از تداخل وظایف و اختیارات، ایجاد وحدت رویه و جلوگیری از رفتارهای سلیقه‌ای در مدیریت گردشگری سلامت، ایجاد هماهنگی بین مراکز درمانی دارای مجوز و شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی به عنوان بازوان اجرایی اصلی گردشگری سلامت از جمله ضرورت‌هایی هستند که تحقق آن‌ها می‌تواند تعالی این بخش را رقم بزند.
وی اضافه کرد: عدم هماهنگی در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی از جانب دستگاه‌های متولی در این بخش، فقدان تقسیم کار مناسب و تخصص بین دستگاه‌های متولی و ایجاد تداخل کاری و عدم وحدت رویه در ساختارهای اجرایی از چالش‌های اصلی و مهم گردشگری سلامت به شمار می‌آید.
غفران با بیان اینکه شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی و مراکز درمانی دارای مجوز بازوان اجرایی اصلی گردشگری سلامت هستند، خاطرنشان کرد: به منظور ایجاد هماهنگی بیشتر میان همه ارکان دولتی و خصوصی فعال در این حوزه تقاضا داریم تا زمینه‌ای فراهم شود که هر تصمیم ماخوذه برای این حوزه در کارگروه تخصصی گردشگری سلامت که با پیگیری استانداری خراسان رضوی برگزار می‌شود، بررسی شده و با هماهنگی کامل میان همه ذی‌نفعان، به مرحله اجرا درآید.
وی افزود: استقرار رایزنان سلامت در سفارتخانه‌های کشورهای هدف گردشگری سلامت و ایجاد ارتباط میان فعالان این صنعت در دو کشور هدف و مقصد به منظور تسهیل در فرآیندسازی (از سوی میراث فرهنگی)، ایجاد میز خدمت کنسولی به منظور پیگیری مشکلات احتمالی و تسهیل در روند صدور ویزا، ارائه خدمات کنسولی و... (از جانب وزارت امور خارجه)، راهبری بیماران بین‌المللی (شرکت‌های گردشگری سلامت) با نظارت میراث فرهنگی و درمان آن‌ها (در بیمارستان‌های دارای مجوز) با نظارت وزارت بهداشت از جمله ضرورت‌هایی هستند که یک تقسیم کار مناسب و تخصصی را میان دستگاه های متولی ایجاد نموده و از تداخلات کاری جلوگیری می‌کنند.
دبیر انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی تاکید کرد: ایجاد یک هم‌افزایی موثر میان تمام متولیان و فعالان این حوزه می‌تواند ارتقای خدمات را در عرصه گردشگری سلامت رقم بزند و ظرفیت‌های بهتر و بیشتری را در این بخش فراهم کند.
بخش گردشگری سلامت نیازمند حمایت و تبلیغ است
حسین نیکونام، رئیس انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت استان نیز در این جمع عنوان کرد: استاندارد ملی صنعت گردشگری سلامت یکی از موضوعاتی بود که با همکاری سازمان استاندارد کشور در دستور کار قرار گرفت. در واقع این مهم با همکاری جامعه گردشگری سلامت تصویب شد و در حال حاضر مراحل اداری آن برای تصویب نهایی طی می‌شود.
وی ۲۱ کشور را دارای ظرفیت جذب گردشگر سلامت برای ایران دانست و بیان کرد: اگر نهادهای متولی از فعالان این حوزه که دارای مجوز هستند، حمایت کافی به عمل آورند، قادر خواهیم بود تا ظرفیت مذکور را در همه کشورهای هدفمان برای جذب گردشگر فعال کنیم. در حال حاضر تعاملات خوبی با عراق داریم و با پاکستان نیز در حال رایزنی هستیم.
نیکونام درخواست استقرار رایزنان گردشگری و سلامت را با مشارکت وزارت امور خارجه مطرح کرد و گفت: بخش خصوصی حاضر است تا بخشی از هزینه‌های این مهم را تقبل کند. در حال حاضر مهم‌ترین مشکل، ضعف در بحث تبلیغات در بازار هدف است.
رئیس انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت استان یادآور شد: جلساتی را با دانشگاه علوم پزشکی و اداره‌کل میراث فرهنگی استان داشتیم و با مذاکرات صورت گرفته مقرر شد تا شرکت‌های گردشگری سلامت یک پزشک یا کادر درمانی را که مورد تایید دانشگاه علوم پزشکی است، به این مرجع معرفی و دانشگاه نیز تمامی شرکت‌های معتبر را به مراکز درمانی معرفی کند. دانشگاه علوم پزشکی همچنین قول مساعد داد تا به منظور ساماندهی حوزه گردشگری سلامت و حذف دلالان از این بخش، به غیر از شرکت‌ها مگر در موارد اورژانسی از جای دیگری بیماری را پذیرش نکنند.
ضعف اطلاع‌رسانی و معرفی ظرفیت‌های گردشگری سلامت ایران در کشورهای هدف
بهروز جعفرآبادی، جانشین مدیریت گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در همین خصوص بیان کرد: کشورهای بزرگ دنیا که در حوزه گردشگری سلامت موفق هستند، خدمات و امکانات رفاهی بالایی به گردشگران سلامت ارائه می‌کنند و با تکمیل زیرساخت‌های خود حالا بر موضوع اخلاق پزشکی تمرکز پیدا کرده‌اند و به ارتقای کیفیت خدمات در این بخش مشغول هستند.
وی ادامه داد: پیش از شیوع کرونا، گردشگران سلامت از ۷۹ کشور به مشهد سفر کرده‌اند که این رقم در سال جاری به دلیل شرایط کرونا به ۵۶ کشور تنزل پیدا کرده است.
جانشین مدیریت گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطر نشان کرد: یکی از دلایل عمده‌ای که باعث شده تا نتوانیم در این بخش گردشگر کافی جذب کنیم، عدم معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ایران در حوزه گردشگری سلامت است. قطعا تمرکز بر این مهم می‌تواند اثرات بسیار مطلوبی را در این بخش رقم بزند.
اهمیت توسعه خطوط ریلی با هدف جذب گردشگر سلامت از کشورهای همسایه
در ادامه این جلسه مدیر عامل شرکت قطارهای مسافربری رجا در خراسان عنوان کرد: ایران یکی از ارزان‌ترین سیستم‌های حمل‌ونقل ریلی جهان را دارد. اگر شبکه ریلی کشور در مسیر توسعه زیرساختی خود تا عراق امتداد پیدا کند، می‌توان از این ظرفیت برای انتقال گردشگر سلامت بهره برد و شرکت های حمل‌ونقل ریلی هم از این پتانسیل سود مطلوبی کسب می‌کنند.
بر اساس گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی وی افزود: خوشبختانه در حوزه شمال شرق و در همسایگی با کشور ترکمنستان، خط ریلی وجود دارد، اما تقریبا حوزه مسافربری تعطیل است. شاید اگر این حوزه فعال شود، بتوان از این مسیر نیز گردشگر سلامت جذب کرد.