رندبافی عشایر قشقایی.دست‌بافته‌های عشایر قشقایی

تولید دستبافته‌های مردم عشایر قشقایی از مرحله ابتدایی تا آخرین مرحله به دست زنان صورت می‌گیرد. مانند: طناب‌بافی، چیق‌بافی‌‌، قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، گبه‌بافی و رندبافی

ما در این مقاله«رندبافی» مردم عشایر قشقایی را می‌خواهیم مورد بررسی و تحقیق قرار دهیم.

«رند» نوعی گلیم بسیار ریزبافت است که به آن «سوزنی» هم می‌گویند. شیوه بافت آن مانند ورنی و شیرکی‌پیچ به طریق پودپیچی است. این بافته جنبه خودمصرفی دارد و به همین علت وقت‌گیر بودن، تنها درمناطق قشقایی ایل بافته می‌شود. در این نوع بافته به علت پودپیچی به دور از تارها و استفاده از پود نازک و قطع نکردن پودهای اضافی، بافته‌ای که به دست می‌آید یک رو بوده و می‌توان پود های اضافی را دید. رنگ این نوع بافته معمولا تیره و روشن و نقوش آن همان نقوشی است که در قالی و گلیم بکار می‌رود. به دلیل سختی و زمان بر بودن، معمولا فرش‌های بزرگ را با این طرح‌ها نمی‌بافند و صنایع  دستی کوچکتر مانند چنته، خورجین، نمکدان، تیردان و گاهی مفرش را به این روش می‌بافند.

دست‌بافته‌های عشایر قشقایی

استان فارس از جمله استان‌هایی که بخش عمده‌ای از تولید قالی، گلیم، جاجیم، گبه و سوزنی توسط زنان و دختران عشایر ساکن و کوچ رو قشقایی انجام می‌شود. برای بافت گلیم از نقشه استفاده نمی‌کنند، نقشه‌ها ذهنی هستند که بیشتر این طرح‌ها از نسل‌های گذشته به حال انتقال یافته و تغییرات جزیی در همان چارچوب آداب و رسوم موجود در منطقه است. در سال‌های اخیر با راه یافتن گلیم‌بافی به مناطق شهری و روستایی استفاده از نقشه تا حدودی در گلیم‌بافی رایج شده است. برای رنگرزی نخ‌های پشمی مورد مصرف در پود گلیم از رنگ‌های گیاهی یا رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌شود. مهمترین مراکز تولید گلیم در استان فارس خصوصا منطقه فیروزآباد، ممسنی و داراب است. گلیم‌های قشقایی نه تنها در ایران بلکه در سطح جهان به واسطه اصالت نقش‌ها  و رنگ‌های زیبا و کیفیت ممتاز بافت مشهور و مورد تقاضا مردم است. هنر و صنعت بافندگی در استان فارس، هنری عشایری و هنری روستایی است که وابستگی به عشایر دارد. قشقایی‌ها به این هنر اشتغال بسیار دارند و روستائیان که در مسیر ایل‌ها زندگی می‌کنند به کار تولید قالی و سایر دستبافت که مبادرت می‌کنند. این هنر صنعت بطور عمده به دست زنان انجام می‌شود و از مرحله‌ی ابتدای تا آخرین مرحله تولید دستبافته‌ها به دست  زنان صورت می‌گیرد. فرش‌های قشقایی چون به صورت ایده و خلاقیت ذهنی بافی باز افرینی می‌شود و بدون آنکه از نقشه‌ای استفاده کنند از این رو معمولا هیچ دو فرشی کاملا و عینی شبیه یکدیگر نیست. بافندگان تازه‌کاری که شروع می‌کنند به بافتن قالی از سرمشق‌هایی کمک می‌گیرند که«حور» نامیده می‌شود. بافندگان قشقایی این سرمشق‌ها را که یکایک نقش‌مایه‌ها و نگاره‌های اصلی برآن بافته شده است«دستور» می‌گویند. رنگ قالی‌های قشقایی کاملا به سلیقه خواست بافنده ارتباط دارد.  از مهمترین دغدغه‌های امروزی برای اهل هنر حفظ آثار گذشته است. دستبافته‌های عشایری قشقایی نمود بی‌دلیلی از فراز یک هنر، هویت و فرهنگ قومی از این مرز و بوم است که در خود گنجینه عظیمی از تمدن و فرهنگ را به امانت دارد. دنیای  امروز با همه تغییرات سریع هنوز پتانسیل کاربرد و حفظ آثار هنری و فرهنگی گذشتگان خود را دارد؛ لیکن تفاوتهای نگرشی و تمدنی به طور  مستقیم بر خواسته‌ها و نیازهای بشر امروزی تاثیرات خاص خود را گذشته‌اند. به همین سبب برای دور شدن از پذیرش آنکه صنایع گذشته صرفا به عنوان یک شی موزه‌ای مبدل گردند، ناگزیر باید به ایجاد تغییر در آن و هماهنگ سازی با نیاز روز، تن داد. محیط زندگی اولین مکان کاربست این بافته‌ها محسوب می‌شود. انسان امروزی دیدگاه متفاوتی با توجه به پیرامون خود به  امر چیدمان دارد. با تکیه بر این موضوع می‌توان امید داشت با به کار بردن این بافته‌ها  در دکوراسیون، آنها را که در مقوله زیبایی شناسی و برتری کیفی مواد اولیه طبیعی و مهمتر از همه آنکه به تمامی در باب الوانی و غنی بودن رنگ خود نمایی می‌کنند، علاوه بر معرفی به نسل نو و ارضای حس نوستالژیک نسل قبل، پاس داشت؛ منتهای مراتب حرکت در این مسیر بدون شناخت خواست و روح نیازهای حال حاضر بشر دنیای امروز، راه را به عبث پیمودن است. نوآوری و تغییر و هماهنگی این بافته‌ها با دنیای امروز نه تنها کافی بلکه امری الزامی است و یکی از پررنگ‌ترین چالش‌ها ارزش مادی و قیمت تمام شده آن است تا زمینه قدرت خرید و دسترس بودن آن را فراهم آورد.

رندبافی چیست

رند بافی یکی از فنونی است که زیرمجموعه دست‌بافته‌های سوزنی قرار می‌گیرد و خود شامل دو گونه فن به نام «جاجیم‌گل» و سیباما می‌باشد. در رندبافی دو نوع پود وجود دارد. یکی پود«استحکام» که همیشه وجود داشته و ساختار و شاکله را تشکیل می‌دهد. دیگری پود نقش ساز که بسته به نوع بافته که جاجیم‌گل باشد و سیباما حضور خواهد داشت. اگر پود نقش‌ساز هم «تمام زمینه » و هم وظیفه‌ی «نقش‌پردازی»  را عهده دار باشد به آن سیباما گویند. اگر تنها وظیفه‌ی «نقش پردازی » را عهده‌دار باشد به آن جاجیم گل می‌گویند. رندبافی پیچید‌تر از فن‌چرخ بافی بوده و نگاره‌های آن اغلب نگاره‌هایی است که در گلیم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. رنگ در بافته‌های رند بسیار چشم‌گیر و حتی زیباتر از گلیم است. با این فن دست‌بافته‌های مختلفی نظیر مفرش، چنته، تیردان، فورجین، جاجیم، گلیم، جل اسب بافته می‌شود. معروف‌ترین دست‌بافته رند، جل اسب می‌باشد که در گذشته و با نقش‌های طاووس، ترمه گل، بته جقه‌ای، آلماگل و… بافته می‌شد. از دیگر دست بافته‌های ایل قشقایی، طبقه‌ی سوزنی بافت‌ها هستند که در گذشته کاربرد مهمی در زندگی ایشان داشته و با فتن آنها از تنوع زیادی در شکل و ساختار و نقش پردازی برخوردار است و بسیاری از دست بافته‌های قشقایی شامل آن می‌شود. سوزنی یا سوزن‌بافی از گردش یا پیچش پود به دور تارها در تناسبات گوناگون و بر اساس سلیقه و خواست بافنده ایجاد و بافته  می‌شود دستبافته‌های سوزنی عشایر قشقایی در نوع خود از بهترین دستبافته‌ها به شمار می‌رود. در سوزنی‌بافت‌ها، یکی از پودها مخفی و وظیفه‌ی استحکام بخشی داشته و یکی از پودهای رنگی است که به پود نقش ساز معروف است و به صورت پیچیدن یا شبه گره به دور تار و به صورت زنجیروار به دور تار پیچیده می‌شود. از دست بافته‌های سوزنی به طور کلی در بافت انواع کیسه‌ها استفاده می‌شود. چه این که در بافت جل اسب و دیگر رواندازها به کار می‌رود.

 ۲۳ مهر روز جهانی زنان روستایی بر همه زنان پر تلاش و هنرمند روستاهای سرزمینم مبارک باد.
رنگ های شاد در همه جای زندگی قشقایٔی ها دیده میشه، رِند هم نوعی بافت سنتی قشقایٔی است که مثل بقیه بافته های زیبای آنها توسط زنان ایل بافته میشه و طرح و نقش هایش که بیشتر گل و پرنده اند سینه به سینه از مادرانشان آموخته اند و این آثار زیبای ارزشمند را بی نام و نشان و گمنام خلق می کنند. 

—————————————————————
Colors are seen everywhere in the nomade ghashghayi tribes. Women of the tribe make these Kilims as their ancestral handicraft. They mostly picture flowers and birds lying on a the surface of colorful patterns. This beautiful tradition is called Rend Bafi.