صنعت کاشی سازی و کاشی کاری که بیش از همه در تزیین معماری سرزمین ایران و به طور خاص در بناهای مذهبی به کار گرفته شده، همانند سفالگری از سابقه‌ی طولانی برخوردار است. پیشینه‌ی کاشی هفت رنگ را با توجه به آثار کشف شده به دوران هخامنشیان مربوط می دانند. اما تا دوره‌ی سلجوقی استفاده از این نوع کاشی به صورت عام مرسوم نبوده است. اصطلاح کاشی هفت رنگ را برای اولین بار مورخِ دربار حکومت ایلخانیان به کار برد که به فن رنگ آمیزی با مینا بر روی لعاب اطلاق می شود و امروزه نیز این اصطلاح بیانگر همان فن است.
کاربرد عدد هفت نیز به خاطر محدویت رنگ هاست نه تعداد آنها زیرا چیزی که در این سبک کار اهمیت دارد رنگِ مناسب و ترکیب درست رنگ هاست. امروزه ابعاد کاشی هفت رنگ معمولاً 15 در 15 سانتیمتر بوده و دارای 7 رنگ متداولِ لاجوردی، فیروزه ای، قرمز، زرد، حنایی، سفید و سیاه است. در این شیوه رنگ ها مجزاست و درون مرزهای یکدیگر نفوذ نمی کند، زیرا با خطوط مرکب رنگینی از منگنز و روغنِ دنبه از یکدیگر جدا می شوند. کاشی هفت رنگ در شهر شیراز به اوج و تکامل خود رسیده است.
یکی از تفاوت های کاشی شیراز با سایر کاشی های هفت رنگ در کیفیت و ترکیبات خاص لعاب است. و تفاوت دیگر استفاده‌ی زیاد از نقش معروف به "گل و مرغ" است. در کاشی های شیراز بیشتر از رنگ های روشن و شاد نظیر پسته ای، صورتی، زرد و سفید استفاده می شود که در این بین رنگ صورتی چشمگیرتر است. یکی از بهترین نمونه های این سبک هنری مسجد نصیرالملک است که کاشی کارهای شیراز به آن مسجدِ صورتی هم می گویند. از سایر بناهای مزین به کاشی هفت رنگ می توان از مسجدوکیل، عمارت نارنجستان و باغ عفیف آباد در شیراز اشاره کرد.
ساخت کاشی در شیراز شامل این مراحل است: 1- تهیه خاک مناسب؛ 2- چاق کردن گِل (آماده سازی و ورزدادن)؛ 3- خِشت زدن و نیمه خُشک کردن آن؛ 4- پرسکردن خِشت؛ 5- بارشویی یا آبساب کردن (تراشیدن اضافه های خشت)؛ 6- پخت اول (پخت خشت)؛ 7- پوشاندن خشت با لعاب سفید؛ 8- پخت دوم (پخت لعاب سفید)؛ 9- کشیدن طرح روی کاغذ و سوزن کاری آن؛ 10- برگرداندن طرح ها روی کاشی سفید؛ 11- نقاشی و رنگ آمیزی با لعاب رنگی؛ و 12- پخت نهایی. شاید شعر حافظ شیراز بی ارتباط با زحمت کاشی کاران این دیار نباشد؛ آنجا که میگوید " گویند سنگ لعل شود در مقام صبر/ آری شود و لیک به خون جگر شود".
ببینید کاشی هفت رنگ چطور به دست این عزیزان هنرمند درست میشه.
کاشی هفت رنگ یکی از هنرهای خاص شهر شیراز است که در معماری بناهای دوره قاجاریه به اوج شکوفایی خود رسیده، خوشبختانه این کاشی ها هنوز در معماری بناهای جدید که با طرح و اسلوب سنتی ساخته می شوند به کار می روند، ویژگی مشخص آن استفاده از رنگ‌های شاد و نقوش گل و پرنده است .
خاندان شیشه گر از معروف ترین تولید کنندگان کاشی هفت رنگ در شیراز هستند، ممنونم از استاد مسعود شیشه گر و همکارشان
Shiraz is home to some of the most wonderful tiles used in Qajari era monuments; Haftrang tiles. Gladly, the application of Haftrang tiles wasn’t limited to a hundred years ago. Modern architects are still using these colorful ornaments with their heavenly visuals in modern building.