چهارشنبه سوری از آیین کهن و رسوم بسیار زیبا و دلنشین ایران است. آخرین چهارشنبه سال در اسفند ماه را طبق آیین و آداب و رسوم آن هر ساله از روزگاران قدیم برگزار میکردند و ادامه آن هم به مردم عصر امروز رسیده است. چهارشنبه سوری جزو رسوم مورد علاقه ایرانیان است که در تمام این سالها در تمام نقاط کشور برگزار میشود؛ مسئله این است که به رغم فراگیر بودن چهارشنبه سوری در سراسر ایران در هر منطقه با اندک تفاوتهایی برگزار میشود که این رسم را به نوعی بومی میکند.
در مراسم قاشق زنی، زن یا مرد، کودک یا بزرگ با پوشاندن سر و صورت خود به در خانه همسایهها رفته و بدون آن که خود را معرفی کند یا صدایی از خود دربیاورد، هدیه خود را دریافت کرده و برمیگردد. سر و صورت فرد باید با چادر سایه یا ملحفهای بزرگ پوشانده شود تا هویت او مخفی باقی بماند. هنگام تردد در محله هم باید به شکل ممتد با قاشق روی کاسه یا دیگ فلزی بزند و از خود سر و صدا ایجاد کند. این سر و صدا به صاحبان خانه میفهماند که قاشقزن به خانه آنها آمده و هدیه خود را میخواهد. این هدایا ممکن است شکلات، تنقلات و اسباب بازی برای کودکان باشد یا برای بزرگسالان پول نقد و آجیل ریخته شود.
پیشینه
آیین قاشقزنی احتمالاً نشات گرفته از این عقیده است که ارواح نیک درگذشتگان در رستاخیزی به شکل افرادی که رویشان پوشیده است به خانه بازماندگان سر میزنند و زندگان برای یادبود و برکت به آنان هدیهای میدهند.
در زند اوستا آمده است که پنج روز آخر سال تا روز پنجم فروردین اورمزد دوزخ را خالی میکند و ارواح رها میشوند. قاشق زنی استفادهٔ ارواح از زبان بدنی به جای زبان گفتاری است.
قاشق زنی معاصر
سنت قاشقزنی به مرور زمان تغییراتی نمودهاست. گاه مردان جوان نیز چادری بر سر میافکنند و برای شیطنت و خوشمزگی به در خانه معشوق یا اقوام میزنند و بی سخن با یار رمز عشق را مبادله میکنند. این مراسم گاهی دستمایه طنزپردازان شدهاست.
برای نمونه در خراسان شمالی رسم «قاشقزنی» _ که در آنجا «ملاقهزنی» خوانده میشود _ توسط نوجوانان پسری که سر و روی خود را با چادر پوشانیدهاند و با دردستگرفتن ملاقهای به در خانهها میروند و ترانههایی میخوانند، انجام میپذیرد؛ ترنههایی چون:
خلهخله خلتمه به، سوا گلیم یمرتمه به با برابرهای فارسی خاله خاله عیدی من را بده، فردا نیز میآیم تخممرغی بده خلهخله خلته گلده، اینچنه کلچه گلده، خاله خاله عیدیم را بده، کیسهای آمد کلوچهای بگذار
ایشالا دل مردم سرزمینمون همیشه شاد و پر از امید و انرژی باشه، یادش به خیر روزگاری که کرونایی نبود و ماسکی نبود
یادی کنیم از کار جالب بچه های تهران در محله یوسف آباد.
چهار شنبه سوری اسفند ۹۷ ——————————————————
On the eve of the last Wednesday of the year, Iranians celebrate chaharshanbe Soori by setting up fire and jumping over it. On a smaller scale, some people might walk along the streets in disguise banging on pots and pans with a spoon. The custom resembles the Halloween’s trick-or-treat a lot in the sense that they too go knock on the neighbors’ doors asking for nuts and candies. Although considered a forsaken custom, some people are doing their best in renewing the long forgotten tradition.
——————————————————
قاشق زنی
یکی از سنت های قدیمی در شب چهارشنبه سوری که کم کم فراموش شده همین قاشق زنی است، به همت بعضی از جوان های خوش فکر، این مراسم احیا شده و سعی میکنند هر سال آن را برگزار کنند.
زنگ خانه ها را می زنند و هر کس مقداری شکلات یا شیرینی و آجیل در کاسه ها می ریزد، قرار گذاشتند که شکلات، شیرینی و حتی پول های جمع شده را در نهایت به دست نیازمندان برسونند.
با تشکر از زحمات دوستان