به دلیل آب و هوای خاص و مناطق گردشکری زیبا، استان آذربایجان شرقی همیشه پذیرای مهمانان زیادی از سایر نقاط کشورمان در فصول مختلف سال می باشد. آذربایجان شرقی از مراکز مهم تولید صنایع دستی می باشد که در حدود ٨٠ نوع عرضه می شود. از قبیل شال، جاجیم، قالیچه، خورجین، گلیمچه، پارچه های پشمی و ابریشمی، سوزن دوزی، قلاب بافی، نقره دوزی، حوله و پتو بافی، مفرش بافی، کفاشی و کفش دوزی و ظروف سفالی و سرامیک و اقسام سبد که در نوع خود بسیار زیبا و بی نظیرند. در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک قصد داریم تا به معرفی تعدادی از هنر دست هنرمندان آذربایجان شرقی بپردازیم.

قالی بافی

از صنایع بسیار قدیمی و با ارزش که قدمتی دیرینه دارد و قدمت آن به زمان مادها بر میگردد میتوان به قالی بافی اشاره کرد. این هنر با ارزش در زمان تیموریان و صفویان به نقطه اوج و تعالی رسید. استان آذربایجان شرقی از مراکز مهم تولید قالی می باشد که اکثرا این محصول نفیس را صادر میکنند.

هنرمندان قالیباف با ایجاد نقش و نگار هایی از گل شاه عباسی، گل و بوته ترنج، سجاده ای، حیوانات و با بکار بردن ابریشم های رنگا رنگ به خلق یک اثر چشم نواز می پردازند که میتوان نمونه ی این آثار را در بزرگترین موزه های جهان مشاهده کرد.

امروزه بیشتر قالی های این استان با طرح های هراتی، گل فرنگ، قاب قرآنی، منظره بافی، خشتی یا قابقایی، شاه عباسی، گل فرنگ، محرابی و گلدانی، شکارگاه و تک بافته تولید میشود و به بازار عرضه میگردد.

رو دوزی و بافتنی

در هنر رو دوزی از نخ ابریشم رنگی روی پارچه بخیه هایی می دوزند که طرح های آن به صورت ذهنی توسط بافنده بافته میشود و بهترین رودوزی ها در چهل کیلومتری تبریز در ممقان بافته میشود. البته بافتنی هم در این استان رونق دارد و کلاه، زیر لیوانی، کمربند، کفش و رومیزی از انواع این محصولات می باشد.

نگارگری

نگارگری ، نقاشی سنتی که قدمتی دیرینه در تاریخ این سرزمین دارد و از چشم انداز عرفان و فلسفه و تاریخ مورد توجه است از ویژگیهای این هنر میتوان به ترسیم جزئیات و واقعیت نهایی اشاره کرد. علم و هنر تراش سنگهای با ارزش در ابتدا فقط در اختیار چند کشور بود اما امروزه با گذشت زمان هنرمندان ایرانی خود را به همه ثابت کرده و در این زمینه توانسته اند خودی نشان دهند.

ساز سنتی

موسیقی در آذربایجان به چندین هزار قبل از میلاد بر میگردد و هنرمندان معروفی نیز در این عرصه فعالیت دارند و در تولید سازهای گوناگون تبحر خاصی دارند. این سازهای سنتی از چوب درختان توت و گردو درست میشوند. عاشیق لر یا چگور یا قوپوز، کمانچه، بالابان، تار، قره نی یا کلارینت، گارمون یا آکارئون، ناقاره یا نقاره، قاوال یا گاوال یا دایره، دهل و سورنا و قارمان توسط استادان زبردست با مهارت خاصی درست می شوند.

صنعت چرم تبریز

از زمان های گذشته تولید لباس، نرم افزار و مشک، کفش، با چرم رایج بوده است. در تولید چرم از ترکیب پوست جانوران همچون زاج سفید، کاج، بلوط، کائوچو، صنوبر و مواد شیمیایی استفاده میشود. چرم دارای گونه هایی از قبیل ورنی، چرم سبک، نیمه سنگین، سنگین، کرومی و گیاهی می باشد. اولین کارخانه ی چرم سازی در سال ١٣١٠ در تبریز تاسیس شد.

حجاری

حجاری یا سنگ تراشی پیشینه ای بس طولانی دارد. به حکاکی بر روی سنگ، حجاری گفته میشود. در ابتدا سنگ های مورد نظر را برش داده و نقش و طرح هایی بر روی آن ایجاد کرده و سپس آن را پرداخت می کنند و آثاری همچون، تخت جمشید و اهرام ثلاثه ی مصر از این نوع هنر می باشند.

سوزن دوزی

از هنرهای نفیس در زمینه ی دوخت میتوان به سوزن دوزی اشاره کرد. ممقان بانوان هنرمندی دارد که با یک سوزن پنج سانتی متری و نخ های ابریشم به خلق انواع رومیزی، کمربند، کفش، زیرلیوانی و کوسن می پردازند. نقوش سوزن دوزی بر گرفته از طبیعت است و بر روی پارچه های متقال و دبیت کار می شود.

از قدیم الایام نقره در تبریز رونق داشته است در ٢٠ سال گذشته ٢5 کارگاه نقره سازی با بیش از ١٠٠ هنرمند نقره کار در این هنر فعالیت داشتند ولی امروز این هنر ظریف و زیبا به دست فراموشی سپرده شده است.

سبد بافی

کاربرد سبد بیشتر برای حمل میوه و نان و... می باشد. سبد از ترکه و چوب درختان انعطاف پذیر مانند درختان سنجد، قره آغاج، آلبالو و به ساخته میشود در مراغه و روستاهای آن نیز سبدهای شکیل و زیبایی از چوب موسون بافته میشود. در مرند و بناب و بهرام و کشکسرای، از ساقه ی گندم برای بافت سبد استفاده میکنند.

سفالگری و سرامیک سازی

هنر سفالگری و سرامیک سازی به علت دارا بودن خاک کائولن یا خاک چینی و استادان ماهر و زبر دست بیشتر در تبریز و زنوز گسترش یافته است. از کائولن برای ساخت بدل چینی ، که مانند ظرف های چینی است استفاده میکنند.

صنایع دستی و سوغات هنری آذربایجان شرقی

به دلیل آب و هوای خاص و مناطق گردشکری زیبا، استان آذربایجان شرقی همیشه پذیرای مهمانان زیادی از سایر نقاط کشورمان در فصول مختلف سال می باشد. آذربایجان شرقی از مراکز مهم تولید صنایع دستی می باشد که در حدود ٨٠ نوع عرضه می شود.

از قبیل شال، جاجیم، قالیچه، خورجین، گلیمچه، پارچه های پشمی و ابریشمی، سوزن دوزی، قلاب بافی، نقره دوزی، حوله و پتو بافی، مفرش بافی، کفاشی و کفش دوزی و ظروف سفالی و سرامیک و اقسام سبد که در نوع خود بسیار زیبا و بی نظیرند. در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک قصد داریم تا به معرفی تعدادی از هنر دست هنرمندان آذربایجان شرقی بپردازیم.

قالی بافی

از صنایع بسیار قدیمی و با ارزش که قدمتی دیرینه دارد و قدمت آن به زمان مادها بر میگردد میتوان به قالی بافی اشاره کرد. این هنر با ارزش در زمان تیموریان و صفویان به نقطه اوج و تعالی رسید. استان آذربایجان شرقی از مراکز مهم تولید قالی می باشد که اکثرا این محصول نفیس را صادر میکنند.

هنرمندان قالیباف با ایجاد نقش و نگار هایی از گل شاه عباسی، گل و بوته ترنج، سجاده ای، حیوانات و با بکار بردن ابریشم های رنگا رنگ به خلق یک اثر چشم نواز می پردازند که میتوان نمونه ی این آثار را در بزرگترین موزه های جهان مشاهده کرد.

امروزه بیشتر قالی های این استان با طرح های هراتی، گل فرنگ، قاب قرآنی، منظره بافی، خشتی یا قابقایی، شاه عباسی، گل فرنگ، محرابی و گلدانی، شکارگاه و تک بافته تولید میشود و به بازار عرضه میگردد.

رو دوزی و بافتنی

در هنر رو دوزی از نخ ابریشم رنگی روی پارچه بخیه هایی می دوزند که طرح های آن به صورت ذهنی توسط بافنده بافته میشود و بهترین رودوزی ها در چهل کیلومتری تبریز در ممقان بافته میشود. البته بافتنی هم در این استان رونق دارد و کلاه، زیر لیوانی، کمربند، کفش و رومیزی از انواع این محصولات می باشد.

نگارگری

نگارگری ، نقاشی سنتی که قدمتی دیرینه در تاریخ این سرزمین دارد و از چشم انداز عرفان و فلسفه و تاریخ مورد توجه است از ویژگیهای این هنر میتوان به ترسیم جزئیات و واقعیت نهایی اشاره کرد. علم و هنر تراش سنگهای با ارزش در ابتدا فقط در اختیار چند کشور بود اما امروزه با گذشت زمان هنرمندان ایرانی خود را به همه ثابت کرده و در این زمینه توانسته اند خودی نشان دهند.

ساز سنتی

موسیقی در آذربایجان به چندین هزار قبل از میلاد بر میگردد و هنرمندان معروفی نیز در این عرصه فعالیت دارند و در تولید سازهای گوناگون تبحر خاصی دارند. این سازهای سنتی از چوب درختان توت و گردو درست میشوند. عاشیق لر یا چگور یا قوپوز، کمانچه، بالابان، تار، قره نی یا کلارینت، گارمون یا آکارئون، ناقاره یا نقاره، قاوال یا گاوال یا دایره، دهل و سورنا و قارمان توسط استادان زبردست با مهارت خاصی درست می شوند.

صنعت چرم تبریز

از زمان های گذشته تولید لباس، نرم افزار و مشک، کفش، با چرم رایج بوده است. در تولید چرم از ترکیب پوست جانوران همچون زاج سفید، کاج، بلوط، کائوچو، صنوبر و مواد شیمیایی استفاده میشود. چرم دارای گونه هایی از قبیل ورنی، چرم سبک، نیمه سنگین، سنگین، کرومی و گیاهی می باشد. اولین کارخانه ی چرم سازی در سال ١٣١٠ در تبریز تاسیس شد.

حجاری

حجاری یا سنگ تراشی پیشینه ای بس طولانی دارد. به حکاکی بر روی سنگ، حجاری گفته میشود. در ابتدا سنگ های مورد نظر را برش داده و نقش و طرح هایی بر روی آن ایجاد کرده و سپس آن را پرداخت می کنند و آثاری همچون، تخت جمشید و اهرام ثلاثه ی مصر از این نوع هنر می باشند.

سوزن دوزی

از هنرهای نفیس در زمینه ی دوخت میتوان به سوزن دوزی اشاره کرد. ممقان بانوان هنرمندی دارد که با یک سوزن پنج سانتی متری و نخ های ابریشم به خلق انواع رومیزی، کمربند، کفش، زیرلیوانی و کوسن می پردازند. نقوش سوزن دوزی بر گرفته از طبیعت است و بر روی پارچه های متقال و دبیت کار می شود.

نقره سازی

از قدیم الایام نقره در تبریز رونق داشته است در ٢٠ سال گذشته ٢5 کارگاه نقره سازی با بیش از ١٠٠ هنرمند نقره کار در این هنر فعالیت داشتند ولی امروز این هنر ظریف و زیبا به دست فراموشی سپرده شده است.

سفالگری و سرامیک سازی

هنر سفالگری و سرامیک سازی به علت دارا بودن خاک کائولن یا خاک چینی و استادان ماهر و زبر دست بیشتر در تبریز و زنوز گسترش یافته است. از کائولن برای ساخت بدل چینی ، که مانند ظرف های چینی است استفاده میکنند.

تراش سنگ

تراش سنگ از دیگر صنایع دستی جذاب این منطقه می باشد. برای این منظور ابتدا راف (مواد خام) را انتخاب کرده و بعد توسط استاد کار طرحی روی آن ایجاد میشود و به وسیله ی پردازشگر سه بعدی بعد از عکسبرداری از راف موردنظر، موردی که دارای مدل و طرح تراش و کمترین ریزش است انتخاب میکنند بعد راف را بر روی داپ که به میله ی چوبی پلاستیکی یا فلزی با قطرها واندازه های گوناگون است با موم مخصوص که ٩٠ درصد آن گیاهی است به هم می چسبانند و در پایان نقش و طرح مورد نظر بر روی راف انجام میگردد.

پاپیه ماشه

پاپیه کاری یا لاک کاری از هنرهای قدیمی است که امروزه کم کم رونق گرفته است در گذشته بر روی قلمدان و جعبه های کوچک انجام میشد اما امروزه برای زیباترکردن و تزیین شانه، آینه، قاب سازی و جلد کتاب مورد استفاده قرار میگیرد.

چاپ کلاقه ای یا باتیک هنری دستی است که در کشورهای هند، سریلانکا، اندونزی و تایلند از جایگاه و مرتبه ای خاص برخوردار است و گونه ای از آن که به کلاقه مشهور است و در اسکو و تبریز رایج است. در این هنر اول همه طرح ها و رنگ ها را با واکس و عملیات رنگرزی بر روی پارچه پیاده میکنند. از ویژگی های چاپ کلاقه ای به وجود آمدن رگه های رنگی است که بر اثر شکستن واکس و رسوخ رنگ ها از بین این شکست ها به پارچه در هنگام عملیات رنگرزی بر روی پارچه ها ایجاد میشود.

طراحی سنتی و نگارگری

تبریز از گذشته های دور سرزمین هنرمندان و نگارگران بوده و استادانی هم چون استاد بهزاد را در خود پرورش داده است. در سال ٩٢٨ هجری شاه طهماسب با استاد بهزاد و سایر هنرمندان جوان از هرات راهی تبریز شد و این سرآغار تحولی شگرف در عرصه هنر نگارگری گردید. در این مکتب اندام ها حالتی درونگرا به خود گرفته و حجم اندامها در نگاره ها کمی بزرگ شد و فضا و شکل صخره ها و آسمان و درختان بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.